PROTESTANTSE KERK: STUDIE OVER DE RELIGIE VAN HET PROTESTANTISME

De Protestantse Kerk is een van de oudste kerken. Wil je meer weten over de geschiedenis van deze kerk?

Wij hebben onderzoek gedaan om je de antwoorden te geven die je nodig hebt over dit onderwerp.

Het protestantisme is een tak van het christendom die is ontstaan na de Reformatie. Het doel is om de kerk terug te brengen naar het geloof van de eerste eeuwen.

In dit artikel ontdek je:

• De geschiedenis van de protestantse kerk;
• De geschiedenis en hervormingen van Maarten Luther;
• De oorzaken van de scheuring in de Protestantse Kerk.

Voordat we verder gaan, zijn hier een paar artikelen die je zouden moeten interesseren:

• 7 essentiële punten voor christelijk gebed
• Het verschil tussen de katholieke en protestantse godsdiensten

Laten we zonder verder oponthoud tot de kern van de zaak komen!

OORSPRONG VAN DE PROTESTANTSE RELIGIE

Protestantisme is een van de belangrijkste stromingen in het christendom, die in de 16e eeuw tijdens de Reformatie opkwam. De oorsprong van de term verwijst naar de gebeurtenissen in 1529. Toen werd in de Rijksdag van het Heilige Roomse Rijk, gehouden in de Duitse stad Speyer, voorgesteld om het besluit van de vorige Rijksdag ongedaan te maken.

Dit besluit had betrekking op de rechten van prinsen en keizerlijke steden. Het werd genomen vóór de bijeenroeping van een geheel Duitse kathedraal om zelfstandig de religie op hun grondgebied te kiezen. Voorstanders van de hervorming die het niet eens waren met dit voorstel verlieten de vergadering. Na het opstellen van een protestdocument begonnen ze zichzelf protestanten te noemen.

Vervolgens werd de term toegepast op alle volgelingen van de leer die ontstond in het kielzog van de Reformatie. Het protestantisme is ontstaan als een combinatie van verschillende stromingen en is, in tegenstelling tot het katholicisme en de orthodoxie, nooit één geheel geweest. De grootste gebieden van het protestantisme zijn het lutheranisme, calvinisme en anglicanisme (zie “Church of England”), die gewoonlijk worden aangeduid als het “klassieke” protestantisme.

Er zijn ook andere onafhankelijke kerkgenootschappen die van elkaar verschillen in dogma, eredienst en organisatie. Dit zijn onder andere baptisten (zie “Doop”), mennonieten, methodisten, adventisten (zie “Adventisme”), pinkstergemeenten, quakers en nieuw-apostolische kerken. Ook Jehovah’s Getuigen, Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen (Mormonen), Christian Science Society, Kerk van Christus (Bostonbeweging). Andere kerkgenootschappen zijn genetisch verbonden met het protestantisme, maar zijn in hun ideologische ontwikkeling veel verder gegaan dan het protestantisme. Ze worden over het algemeen nieuwe religieuze bewegingen genoemd.

GESCHIEDENIS VAN DE PROTESTANTSE GODSDIENST

Het protestantisme ontstond in West-Europa in de 16e eeuw in verband met de activiteiten van M. Luther, W. Zwingli, J. Calvijn, F. Melanchthon, M. Butser, G. Bullinger, T. Cranmer en anderen. Het protestantisme wordt gekenmerkt door een verklaring van de noodzaak om de kerk terug te brengen naar het geloof van de eerste eeuwen van het christendom. Dit geloof is vervormd door de laatste vernieuwingen van het middeleeuwse katholicisme.

Luthers doctrine van rechtvaardiging door geloof, die de hoeksteen van het protestantisme werd, werd belichaamd in het concept van de drie. Dit concept beweert dat: een persoon alleen door geloof wordt gered, hij dit alleen verkrijgt door de genade van God, de autoriteit in geloofskwesties alleen de Schrift is. Met andere woorden: ‘alleen door geloof’, ‘alleen door genade’ en ‘alleen door de Schrift’. Luthers speciale houding ten opzichte van de Heilige Schrift, en in het bijzonder zijn vertaling van de Bijbel in het Duits, werd een grote bijdrage aan de cultuur.

Zijn opstand betrof voor een deel de teksten van het Nieuwe Testament. Dit was de reden waarom zijn volgelingen evangelische christenen Lutheranen noemden. De belangrijkste belijdenisgeschriften van het lutheranisme zijn Luthers ‘Grote Catechismus’ en ‘Kleine Catechismus’, gepubliceerd in 1529. Andere boeken zoals de Augsburgse Confessie (1530) en de Instemmingsformule (1577), verzameld in het Instemmingsboek, waarvan de publicatie in 1580 moest getuigen van de eenheid van de lutherse kerk.

HET VERHAAL VAN MARTIN LUTHER.

Maarten Luther groeide op in een rijke boerenfamilie in Thüringen, Duitsland. Hij begon zijn opleiding aan de universiteit van Erfurt, waar hij nominalistische filosofie studeerde. In 1505 trad hij in het klooster van de Augustijner broeders in de stad in en begon zo zijn kerkelijke carrière, die zou eindigen in Wittenberg, waar hij theologie studeerde.

Ondergedompeld in de studie van klassieke talen, begon hij al snel te werken als leraar van de Heilige Schrift. Dit bracht hem in contact met het vroege christendom en zijn religieuze boodschap. Deze opleiding speelde een beslissende rol in de ontwikkeling van zijn doctrine. Maar de materialisatie van zijn succes kan alleen worden verklaard door zijn buitengewone persoonlijkheid en de wisselvalligheden van zijn levenservaring.

Luthers ideologische transformatie en zijn vervreemding van Rome dateren uit de jaren 1510, toen hij volgens zijn memoires in een diepe geloofscrisis terechtkwam. Door zijn uitgebreide studie van de Bijbel zocht hij antwoorden op een van de theologische vragen die hem het meest bezighielden: de verlossing van de mens. Hij vond het antwoord in een passage uit de brief van Paulus aan de Romeinen: “De rechtvaardige zal door het geloof leven” (Romeinen 1:17).

Deze ontdekking was een ware openbaring voor Luther, want hieromheen formuleerde hij de premisse waarop hij zijn hele leer zou bouwen: de redding van de mens door goddelijke genade. Dit principe impliceerde een herinterpretatie van de rol van de kerk en van de hele katholieke liturgie. Het was het geloof in God dat redding bracht, niet de werken of de sacramenten.

DE BELANGRIJKSTE HERVORMINGEN DIE MARTIN LUTHER INVOERDE.

Op deze basis begon hij enkele fundamentele kenmerken van zijn religieuze doctrine te definiëren. Ten eerste beperkt de voorbestemming van de mens, wiens veroordeling of redding alleen van God afhangt, zijn vermogen om te kiezen tussen goed en kwaad. Dit vertaalt zich in een pessimistische visie op de mens.

Aan de andere kant staat het Woord van God, belichaamd in de Bijbel, centraal in de religieuze boodschap. Het is het Woord dat wijst naar een meer directe, persoonlijke en spirituele relatie met God. Dus elke andere interpretatie van de Bijbel wordt verworpen en het belang van de sacramenten wordt gereduceerd tot slechts twee (doopsel en eucharistie). De eliminatie van de bemiddeling van de heiligen en de Maagd Maria. Ze werden modellen die gevolgd moesten worden in plaats van objecten van devotie, waardoor beelden en vormen van devotie achterbleven.

Daarnaast was de nieuwe organisatie van de kerk gericht op een meer egalitair systeem. In dit systeem ligt het enige verschil tussen de “pastors” en de rest van de gelovigen in dienstbaarheid. De eersten geven terug aan de gemeenschap als beheerders van de sacramenten en predikers. Op deze manier deelden de gelovigen en pastors dezelfde manier van leven, wat brak met het principe van celibaat van het katholieke priesterschap.

Ten slotte werd de liturgie meer participatief en verving het Duits het Latijn als de taal waarin de mis werd onderwezen. Dit betekende dat meer gelovigen betrokken werden bij het lezen van de psalmen en bijbelteksten. Deze laatste werden vaak op muziek gezet, in een poging om de religie naar iedereen te brengen.

VAN DE VERSPREIDING VAN DE REFORMATIE TOT DE GODSDIENSTOORLOGEN.

De steun van de Duitse vorsten en steden had gezorgd voor het succes van de lutherse reformatie en daarmee voor de definitieve breuk met de katholieke kerk. De vorsten zelf waren zich echter bewust van de noodzaak om een religieuze breuk te voorkomen. Zo’n breuk zou de precaire toestand van vrede tussen de gebieden van het Rijk in gevaar brengen. Daarom werden opeenvolgende regimes en theologische debatten bijeengeroepen in Marburg (1529), Augsburg (1530) en Regensburg (1541).

Deze bijeenkomsten probeerden tevergeefs de standpunten te verzoenen, zowel tussen protestanten en katholieken als tussen de kerkgenootschappen zelf, die zich afsplitsten van het lutherse protestantisme. De pogingen mislukten omdat de politieke en militaire situatie in het Rijk overeenstemming onmogelijk maakte. En niets van dit alles kon de confrontatie voorkomen. De oprichting van de Liga van Smalkalda in 1531 was een onomkeerbaar punt. Deze bond vertegenwoordigde de eerste militaire unie van Duitse protestantse prinsen en steden tegen de keizerlijke macht.

Het aantal leden groeide gestaag in de jaren die volgden. Vanaf de oprichting tot 1539 waren meer dan 29 steden en 15 Duitse vorsten lid. Deze militaire unie werd verslagen door keizer Karel V in de beroemde Slag bij Mühlberg (1547). Noch deze overwinning, noch de vrede die in 1555 in Augsburg werd getekend, leidde echter tot de religieuze verzoening van het Rijk. De voorwaarden van deze overeenkomst omvatten de erkenning van de Lutherse geloofsbelijdenis, maar alle andere religieuze denominaties werden uitgesloten.

Daarnaast werd het principe van religieus territorialisme opgelegd. Dit principe bepaalde dat elke vorst en elke stad zijn eigen religie kon kiezen en deze opleggen aan zijn burgers, die deze zonder meer moesten accepteren (cuius regio, eius religio). Vrijheid van godsdienst op individueel niveau was dus ver te zoeken. Terwijl het Rijk doodbloedde in religieuze botsingen tussen lutheranen en katholieken, ontstonden er andere religieuze groepen en bewegingen over het hele continent. Dit verdiepte de confessionele versplintering van Europa nog verder.

Net als Luther hebben deze nieuwe kerken nieuwe paden gebaand op het pad van het geloof. Hun geschiedenis is zo complex en ingrijpend dat het onmogelijk zou zijn deze in detail te analyseren. We kunnen dit verhaal echter niet afsluiten zonder ten minste de belangrijkste hervormingsbewegingen te noemen. Hetzelfde geldt voor de hervorming die de katholieke kerk doorvoerde als reactie op de nieuwe religieuze situatie in Europa.

DE VOLGELINGEN EN MANIFESTATIES VAN DE IDEOLOGIE VAN MARTIN LUTHER.

Een van Luthers vroegste volgelingen was Ulrich Zwingli (1484-1531), die erin slaagde de Reformatie in de Zwitserse Confederatie te introduceren. Deze hervormer voerde enkele fundamentele aspecten van het lutheranisme tot het uiterste door, zoals de afwijzing van beelden en het idee van de menselijke voorbestemming. Zijn grote bijdrage was de creatie van een kerk die beter georganiseerd was en onafhankelijker van de politieke machten dan hijzelf, de lutheraan, was geworden. Zijn proselitisme bracht hem echter in conflict met de katholieke kantons en steden in Zwitserland. Deze laatste, gesteund door de keizer, versloegen Zwingli uiteindelijk in Kappel in 1531. Deze nederlaag betekende het definitieve einde van zijn religieuze project.

Tegelijkertijd ontstonden er andere bewegingen die nauwelijks als ware religies omschreven konden worden, maar eerder als sekten of radicale groepen. Wat deze gemeenschappen gemeen hadden was een apocalyptische en revolutionaire component. Ze hadden een directe afwijzing van de katholieke orthodoxie, hoewel er grote onderlinge verschillen waren. Van de meest vreedzame groepen tot de groepen die leidden tot opstandige bewegingen tegen de gevestigde orde, zoals die van de wederdopers uit Münster (1534-1535). Desondanks smoorde het snelle optreden van de keizerlijke machten uiteindelijk hun verzet.

Een andere sleutelfiguur in de Reformatie was Johannes Calvijn (1509-1564). Hij stelde een ordelijker eredienst in en een nog duidelijkere en effectievere kerkelijke hiërarchie dan de Lutheranen. Doctrinair gezien hechtte hij absoluut belang aan de goddelijke wil en het idee van predestinatie, dat een centrale rol speelde in zijn religieuze boodschap.

Hij vestigde ook een rigide religieus systeem in de stad Genève, waar de religieuze autoriteiten strakke controle uitoefenden over de gelovige gemeenschap. Ze veroordeelden en elimineerden elke vorm van dissidentie of ketterij. En ondanks de politieke moeilijkheden van die tijd, verspreidden zijn ideeën zich wijd en zijd. Eerst in Zwitserland en later in Frankrijk (waar ze hugenoten werden genoemd), Nederland en Schotland, waarbij elk van deze groepen zijn eigen bijzonderheden had.

Op de Britse eilanden kan de Anglicaanse hervorming door Henry VIII niet worden genegeerd. Deze volgde op zijn confrontatie met Rome over zijn scheiding van Catharina van Aragon. Dit geval verschilde van de andere, omdat de redenen die tot de religieuze breuk leidden meer politiek van aard waren. Bovendien behield de Anglicaanse kerk veel kenmerken van de katholieke liturgie en leer.

Maar de afstand van de Engelse monarch van de pauselijke hiërarchie en de oprichting van een nationale kerk in Engeland betekende een keerpunt in de Europese politieke en religieuze geschiedenis.

DE OMSTANDIGHEDEN DIE LEIDDEN TOT HET UITEENVALLEN VAN DE PROTESTANTSE KERK

De omstandigheden die leidden tot de erosie van de pauselijke macht en de ineenstorting van de christelijke eenheid wijzen op een reeks factoren en oorzaken. Bovendien kan de beslissende tussenkomst van Luther bovenop dit alles het succes van de protestantse hervorming verklaren. De eerste van deze opeenstapeling van factoren was zonder twijfel de staat van corruptie en ondeugden die een groot deel van het kerkelijk establishment teisterde. Een morele en spirituele zwakte waarvan de Kerk zelf zich bewust was en waarvoor ze veel kritiek kreeg.

Beginnend aan de basis van de hiërarchie, waren de geestelijken op het platteland slecht opgeleid en vaak niet in staat om de religieuze boodschap over te brengen aan de gelovigen. Terwijl deze plattelandspriesters zich beperkten tot het toedienen van riten en sacramenten die ze nauwelijks begrepen, werd het leven in de kloosters steeds lakser. In feite verdween het respect voor de normen van armoede, gehoorzaamheid en soberheid waarmee de ordes werden bestuurd. Maar wat het ergst was, was de situatie van de bisschoppen. Ze waren meer bezig met materiële goederen, rijkdom en politieke macht dan met hun spirituele werk.

Aan de top van de hiërarchie stond tenslotte een pausdom waarvan het prestige en de morele autoriteit in vrije val waren. Aan de kwalen van de geestelijkheid moeten we de zoektocht toevoegen naar een meer authentieke religiositeit van de kant van degenen die de essentie van de christelijke gemeenschap vormden: de gelovigen. Het einde van de Middeleeuwen bracht een nieuwe populaire religiositeit met zich mee. Angst voor goddelijke straf en dood creëerde een nieuwe sfeer van onzekerheid en armoede onder de gelovigen.

Het antwoord van de Kerk op deze situatie was zeker ineffectief en nam haar toevlucht tot controversiële en lucratieve methoden zoals het betalen van aflaten. Rond deze methoden draaiden de beroemde “95 stellingen” van Luther. Deze stellingen werden bestudeerd en bekritiseerd door de humanisten van Erasmus van Rotterdam. Tegelijkertijd werden er hervormingsinitiatieven genomen door kerkelijke instellingen zoals de Broeders van het Gemene Leven. Maar noch het model van moderne devotie dat door deze laatsten werd verdedigd, noch de bijdragen van het christelijk humanisme vormden een echt alternatief voor de gelovige gemeenschap. De laatsten eisten een terugkeer naar het zuiverste en meest authentieke christendom.

De som van de politieke en sociale belangen van bepaalde groepen in die tijd, die leidde tot het succes van de reformistische doctrine in een groot deel van Europa. Tegelijkertijd deden nieuwe economische en sociale krachten hun intrede, zoals de kapitalistische bourgeoisie. De doorslaggevende politieke factor was echter de situatie in het keizerrijk, waar het lutheranisme de ontevredenheid van de keizer en de Duitse vorsten kon kanaliseren in de richting van de paus. Deze beweging bleek een interessante bondgenoot in hun politieke strijd.

HET GELOOF VAN DE PROTESTANTSE KERK EN VOORWERPEN VOOR CHRISTENEN

Inmiddels kennen jullie allemaal de geschiedenis van de Protestantse Kerk.

Kort gezegd is het protestantisme ontstaan uit de reformatie van Luther. Voor hen belichaamde Luther en zijn strijd het anti-Romeinse sentiment en het idee van breuk dat zowel de adel als een deel van het Duitse humanisme verdedigden. Bovendien zou de uitvoering van de hervorming een overdracht van bezit en rijkdom van de onderdrukte religieuze ordes met zich meebrengen, wat de interesse van prinsen en edelen in het hele Rijk zou wekken.

Om je te helpen meer te leren over de basisbeginselen van de christelijke geschiedenis en de protestantse kerk, plaatsen we regelmatig blogartikelen. Onze teksten zullen je helpen je kennis van de geschiedenis van het christendom te verdiepen.